Fthinoporo: herfst, de tweede lente

Een bijdrage van Marion Teixeira, woonachtig op het Griekse eiland Patmos

Ach jee, oh nee, dáár zijn ze weer. Als we langs het tuincentrum in Kambos rijden zie ik ze staan. Paarse, gele en witte. Echt, ik ben allergisch voor die dingen. Ik wil geen herfst, dat is het. Tenminste nu nog niet, de zomer sluit zich te vroeg denk ik als ik die dingen zie.

Maar het verschijnsel lijkt niet tegen te houden, ze komen tevoorschijn rond deze tijd van het jaar. De zon schijnt nog uitbundig dus herfst (Φθινοπωρο, fthinoporo in het Grieks) lijkt nog ver weg. Iedere jaar als ik die dingen zie bekruipt me een gevoel van melancholie. De zomer kan hier zomaar overgaan in winter dus we hebben die bolchrysanten helemaal niet nodig om ons eraan te herinneren dat de herfst in aantocht is.

Bolchrysanten

Een vriendin nam er eens eentje voor me mee, reuze lief bedoeld natuurlijk maar ik griezel van zo’n ding. Die kan ik toch echt niet naast mijn zacht blauwe voordeur zetten? Gauw naar de tuin verbannen, je kan hem hier ingraven zei ze ook nog, soms blijven ze het doen. Dat heb ik dus maar gedaan, het ding ging natuurlijk dood.

De herfst in Griekenland is eigenlijk de ideale tijd van het jaar. Toeristen zijn er nauwelijks nog en toch is het lekker weer. Niet meer zo heel heet maar aangenaam om te wandelen en we zwemmen nog dagelijks. De paar bomen die we hebben op ons eiland laten wel hun blaadjes vallen en het licht verandert al snel. Op het zeeterras staat nu geen zon meer zodat we aan de voorkant van het huis moeten ontbijten. En in de avond wordt het al vroeg donker, veel vroeger dan in Nederland.

Granaatappels

Herfst in Griekenland betekent dat de granaatappels geplukt kunnen worden. Reikhalzend keek ik ernaar uit. De hele zomer verwende ik mijn granaatappelboompje om nu de vruchten ervan te plukken. Van Manolis, de ezelverzorger mogen we zijn bomen leegplunderen, hij eet ze zelf toch niet. En de ezels vinden er ook niets aan. Dus plukken we op één middag meer dan zestig granaatappels. Ze smaken naar zonlicht. Al onze salades kleuren vrolijk rood door de pitjes.

Maar hoe verloopt de herfst in Griekenland dan eigenlijk? Het blijft natuurlijk voorlopig nog blote benen weer. Maar de Griekse bevolking bereidt zich wel degelijk voor op de komende maanden. Het jaarlijks terugkerend ritueel begint als de vloerkleden tevoorschijn komen. Overal hangen ze buiten te luchten na een hele zomer verbannen te zijn geweest naar kelders en zolders. Bij ons dus ook, die kleden voor de stenen vloeren die fris kunnen aanvoelen in de herfst.

Eigen haard is goud waard

Gelukkig hebben we een open haard want de eerste frisse avonden kunnen zich nu aandienen. Maar overdag is het nog heerlijk, we zwemmen iedere dag, vorige winter stopten we pas op 26 november. Dus in mijn gevoel slaan we de herfst gelukkig een beetje over.

Het licht verandert zeker. De zon komt lager te staan. En het is vroeg donker, ik mis een beetje de schemering, dat tijdstip van de dag waarin de namiddag langzaam overgaat in avond. In Griekenland is het rond een uur of vier nog licht, daarna gaat de zon onder, verdwijnt die langzaam achter de berg zodat we onszelf ineens op een donker terrasje terug vinden waar we na het zwemmen nog in onze zomerkleren zitten. Brrrrr, ineens een beetje frisjes zo. De avonden zijn dus veel langer naarmate de winter dichterbij komt.

De natuur herstelt zich ook meteen na één eerste sporadische regenbui. Bloemen openen zich overal, flower power in november! Onze citroenboom hangt vol citroenen, de tweede oogst van dit jaar. Jorgos maakt aanstalten zijn restaurant onderaan onze berg te sluiten. We vragen hem wanneer de laatste avond is, hij haalt zijn schouders op. Dat kan betekenen dat het morgen kan zijn maar ook volgende week natuurlijk. Het ligt er gewoon een beetje aan hoeveel mensen er nog langs komen nu. De toeristen verdwijnen immers en zijn restaurant ligt toch al niet op de route. Wat missen we dan weer de lange avonden bij hem aan het water, de rust die daarvan uitgaat. We snappen wel dat hij moe is van een lang seizoen en we zien natuurlijk ook wel dat er nauwelijks nog zeilbootjes aanleggen in onze baai.

Einde seizoen

De septembertoeristen pakken hun koffers, we zien ze één voor één vertrekken. Korte broek aan, fototoestel om de hals, zo stappen ze de catamaran op. De Grieken zelf zijn inmiddels al uit de zomerkleding en ook wijzelf merken dat we een beetje vergriekst zijn, we hebben het sneller koud en bergen onze zomerkleren vast een beetje op. En als straks de laatste catamaran vaart moeten we er echt aan geloven, het zomerseizoen is voorbij.

Dat maakt het overigens niet langer gemakkelijk ons eiland te verlaten. Vanaf eind september kunnen we alleen nog met de grote ferries en die varen maar drie keer per week. Dus mochten we naar Nederland willen dan moeten we er een reis van 24 uur voor over hebben, via Athene. Je bent eerder vanuit Amsterdam in Amerika dan vanaf Patmos in Amsterdam zeg ik altijd.

Vrienden kwamen ooit tijdens de herfstvakantie, ze namen de Blue Star vanuit Piraeus. Het waaide behoorlijk, bij Patmos kon de boot niet aanleggen vanwege de storm, onze haven is maar klein. Verder dus naar Rhodos, de eindbestemming. En de volgende dag terug, vaart hij weer Patmos voorbij! Weer teveel wind. Eind van het liedje was dat ze weer terug waren in Piraeus. Die kleine eilandjes zien er schattig uit en zijn dat ook in de zomer maar in de herfst en winter is het leven niet echt gemakkelijk.

Herfststand

Hoe beleven we de herfst op Patmos dan? Ik tel werkelijk iedere dag mijn zegeningen. Het is zoooooo stil op het eiland. Zo mooi, zo groen. We ontdekken zoveel plekken waarvan we na al die jaren het bestaan niet eens wisten. Wandelen is nu weer een feest na al die hitte, de natuur is wonderschoon. Op zonnige dagen waan je je in sprookjesland. Strak blauwe lucht, de blauwe zee.
Geen toeristen. Alleen eilandbewoners. We kennen ze bijna allemaal wel. Ze heten allemaal Stavros of Yannis of Vassilis. Maria of Eleny. Iedereen lijkt relaxter nu het eiland langzaamaan weer zichzelf aan het worden is. Yiannis, die de toeristen de hele zomer rondrijdt in zijn minibus staat rustig aan de haven een hengeltje uit te gooien. Kalo xeimona alvast.

Als je nu rond loopt kan je je niet voorstellen hoe het zomers is. De cruiseboten. De pelgrims. De gewone toeristen. Alles is in herfststand nu. En het licht is ook zo prachtig. Iedere ochtend weer anders. Dat komt door de luchten. Die kleuren, het licht en de kleur van de zee. Alle tinten komen voorbij. Maar één tint bijna nooit. Het grijze licht van Nederland. En iedere avond is er de sterrenhemel. Onbewolkt. En zonder lichtvervuiling is de hemel een flonkerende sterrenpracht. Adembenemend. Keer op keer!

Bedankt

Bij Ostria, een ander restaurant beneden aan de berg wat ook aan het sluiten is voor de winter gaf Adonis de eigenaar ons een tafel cadeau. Zo hebben we lekker een werktafel waar de laptop nu op staat. We konden ook een hond bij de tafel krijgen. Een spaniël. Daar hebben we maar voor bedankt.

De politie heeft kennelijk ook minder te doen in de herfst nu de toeristen weg trekken. We worden op het politiebureau ontboden. Onze auto heeft een verkeersovertreding begaan, in Thessaloniki. Dat is knap, want de auto is natuurlijk bij ons, gewoon voor de deur, op de berg. Partner vult vele formulieren in met een verklaring in het Grieks dat de auto samen met ons niet van het eiland af is geweest. Dat kost een hele middag tijd. De volgende dag moeten we terugkomen. Okay, zegt de politieagent, zo is het goed. We horen er verder nooit meer iets over.

Wij maken dit alles deze keer niet mee, we zijn we in Nederland. En wat zie ik in de winkels overal, juist ja, bolchrysanten.